Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան (մարտի 17 (29), 1865, Թազաքենդ, Քենգերլիի շրջան, Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն, Ադրբեջանական ԽՍՀ - սեպտեմբերի 25, 1944, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայագետ, հասարակական գործիչ, գրականագետ, լեզվաբան, բառարանագիր, բանահավաք, պրոֆեսոր (1926), բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1935), ՀԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս (1943), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1935), արևելահայերենի արդի ուղղագրության հեղինակ։

1943 թվականի ապրիլին, գրականության և լեզվի ինստիտուտի գիտական խորհուրդը միաձայն Աբեղյանի թեկնածությունն է առաջադրում ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ ընտրվելու համար։ Ապրիլի 27-ին Երևանի պետհամալսարանի գիտական խորհուրդը ևս առաջադրում է նրա թեկնածությունը։ Իսկ 1944 թվականի սկզբներին, երբ Աբեղյանն արդեն Հայաստանի անդրանիկ գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս էր, ակադեմիայի նախագահ Հովսեփ Օրբելու ցանկությամբ առաջարկվում է նրան՝ ստանձնել ակադեմիայի գրականության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնը։ Աբեղյանը մերժում է իրեն ուղղած այդ պատվավոր առաջարկությունը՝ պատճառաբանելով իր անբավարար ուժերն ու ժամանակի սղությունը. Եթե կարողանայի, - գրում է նա, - չէի հրաժարվի։

1943 թվականի նոյեմբերին, Հայաստանի խորհրդայնացման 23-րդ տարելիցի առթիվ, միութենական կառավարության հանձնարարությամբ և Հայաստանի Ժողկոմսովետի որոշումով հիմնադրվում է Հայաստանի անդրանիկ գիտությունների ակադեմիան։

1943 թվականի նոյեմբերի 29-ին բացվում է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի հիմնադրմանը նվիրված հանդիսավոր նիստը, ուր ակադեմիկոսներ Հ. Օրբելու, Բ. Գրեկովի և ուրիշների հետ միասին ճառով հանդես է գալիս նաև ակադեմիկոս Մանուկ Աբեղյանը։ Այդ ճառը Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի զարգացման հետագա ուղղությունը ընդհանուր գծերով նշող մի ծրագիր էր։

Մահվանից մեկ տար

???????? ????? - pocket, Armenian, 2022